Dự kiến đầu tư 1.080 xe bus mới của TP HCM : Hai nỗi lo

Kế hoạch mua sắm mới 1.080 phương tiện (gần bằng 1/3 số đầu xe hiện có) để thay dần xe cũ với tổng số tiền đầu tư dự kiến hơn 2.000 tỉ đồng đã được Sở GTVT trình UBND thành phố. Tuy nhiên, nhiều vấn đề lo ngại đang được đặt ra.

Kế hoạch mua sắm xe bus lần này dự kiến sẽ được triển khai trong 2 năm, từ nay đến năm 2013. Như vậy ngoài khoản tiền trợ giá 700 - 800 tỉ đồng/năm, mỗi năm thành phố phải đầu tư thêm số tiền tương ứng nữa cho xe bus. Bố trí vốn đầu tư đã khó khăn, nhưng cái khó hơn hiện nay là đầu tư cho xe bus chừng 1.500 tỉ đồng/năm như vậy, hiệu quả của hoạt động xe bus sẽ ra sao, liệu có tương xứng ?

Khi bầu sữa ngân sách có hạn

Cho tới nay, TP HCM có khoảng 3.200 xe bus các loại; trong đó hơn 1.300 xe được đầu tư từ năm 2003, còn lại là xe của các HTX, DN vận tải hành khách công cộng... Dù năng lực vận chuyển khách của 3.200 đầu xe bus hiện còn đang thừa, song sau trên dưới 10 năm đưa vào khai thác, hàng ngàn xe bus tại TP HCM hiện đã bắt đầu xuống cấp trầm trọng, tiêu tốn nhiên liệu...

Xe bus đang là lựa chọn số 1 cuả học sinh, sinh viên và những người có thu nhập thấp

Nhìn lại quá trình phát triển xe bus của thành phố trong những năm qua, vấn đề băn khoăn này của một số đại biểu HĐND không phải không có cơ sở khi xe bus càng phát triển về số lượng, năng lực vận chuyển càng thừa thì khoản tiền trợ giá càng tăng. Mà lý do dẫn tới thực trạng này không gì khác hơn là số tuyến được hưởng trợ giá đã tăng chóng mặt. Nếu năm 2001 cả thành phố còn chưa có tuyến xe bus nào được trợ giá thì sang tới năm 2002 đã có 45 tuyến được bầu sữa ngân sách nuôi và hiện nay số tuyến sống nhờ bầu sữa đã là 110 tuyến, tăng lên gấp hơn 2 lần trong vòng 10 năm. Bầu sữa ngân sách có hạn, ngân sách chi trợ giá cho xe bus dù đã tăng chóng mặt cũng chỉ đủ cho xe bus sống èo uột do số tiền này phải chi cho quá nhiều tuyến được hưởng. Trong khi đó, việc đấu thầu tuyến nhằm mục đích giảm chi phí cho ngân sách được các cơ quan quản lý xe bus viện ra đủ lý do để trì hoãn. Còn việc đề xuất tăng giá vé theo giá xăng dầu để bù đắp hoạt động lại được các đơn vị có trách nhiệm làm khá sốt sắng.

Chủ nhiệm một HTX vận tải khẳng định: khi giá xăng dầu không còn được bù lỗ như hiện nay, nếu thành phố tiếp tục tăng giá vé để bù đắp chi phí sau mỗi lần xăng dầu tăng giá, việc thu hút thêm khách đi xe bus sẽ càng khó khăn hơn bởi khách đi xe bus chủ yếu là học sinh, sinh viên và những người có thu nhập thấp.

Vướng mắc cơ chế sử dụng nguyên liệu sạch

Về kế hoạch mua xe mới, thành phố sẽ hỗ trợ nhà đầu tư trả trước 30% giá xe, 70% còn lại được vay ngân hàng trả trong 7 năm. Ngoài ra, thành phố sẽ hỗ trợ nhà đầu tư một phần lãi suất cố định là 6,48%/ năm, phần chênh lệch lãi suất còn lại nhà đầu tư tự chịu.

Theo ông Lê Hải Phong - Phó Giám đốc Trung tâm quản lý điều hành vận tải hành khách công cộng, nếu kế hoạch mua xe sớm được thành phố thông qua, các DN kinh doanh vận tải hành khách bằng xe bus sẽ có thể tiến hành ngay trong năm nay. Việc đầu tư số lượng lớn xe bus lần này chủ yếu tập trung vào dòng xe 40 và 55 chỗ cho phù hợp với bề rộng của hệ thống đường sá trên địa bàn cũng như phù hợp với lượng khách mỗi chuyến.

Ông Phong cũng cho biết, đợt đầu tư hàng loạt xe bus mới sắp tới, xu hướng mua sắm những loại phương tiện sử dụng năng lượng sạch rất được quan tâm. Vì khi chuyển đổi sang dùng gas DN vận tải xe bus sẽ được hưởng lợi kép: dùng gas vừa góp phần bảo vệ môi trường vừa tiết kiệm được chi phí nhiên liệu do phía đơn vị cung ứng gas, cam kết sẽ hỗ trợ để giá gas luôn thấp hơn từ 20 - 25% giá xăng trên thị trường trong suốt thời gian hợp tác. Tuy nhiên, ông Phong cho rằng, mặc dù thấy được hiệu quả từ việc chuyển đổi nhiên liệu từ xăng sang gas của taxi Dầu Khí nhưng nhiều DN vẫn còn e ngại trong việc mua xe buýt sử dụng năng lượng sạch. Bởi tới thời điểm này, 2 xe bus chạy thử gas được đưa vào vận hành từ năm 2010 vẫn đang trong thời gian đánh giá hiệu quả. Đề án mua 21 xe bus mới chạy khí hóa lỏng của Cty xe bus Sài Gòn cũng đang còn trong các bước chuẩn bị.  

Còn ông Phùng Đăng Hải - Tổng giám đốc liên hiệp HTX vận tải TP HCM cho biết liên hiệp sẵn sàng đầu tư khoảng 50 đầu xe chạy khí gas nếu thành phố có chính sách hỗ trợ cụ thể. Cái khó nhất vẫn là cơ chế hỗ trợ ban đầu cho các DN khi đưa xe bus chạy gas vào hoạt động, như lời đại diện của một đơn vị vận tải hành khách bằng xe bus : “các đầu xe chạy thử nghiệm còn chưa đánh giá được kết quả, lấy căn cứ đâu để đưa ra định mức hỗ trợ đơn vị vận tải khi muốn đầu tư xe chạy gas ?”.

Thực tế cho thấy tiền trợ giá xăng dầu cho xe bus đã tăng lên sau đợt giá xăng dầu tăng liên tiếp, thậm chí, đã có lúc tiền trợ giá xăng dầu chi trả không kịp thời. (thường thì tiền trợ giá lĩnh vào cuối tháng nên chủ xe phải tự bỏ tiền túi bù vào sau mỗi chuyến). Do đó, nhiều chủ xe đã phải điêu đứng và tuyên bố sẽ ngưng hoạt động do không thể cầm cự kéo dài. Lẽ ra trước thực trạng như vậy, ngành GTVT thành phố phải tìm kiếm giải pháp chuyển đổi, thay thế nhiên liệu theo hướng tiết kiệm để giảm chi ngân sách, nhưng tới nay, những người có trách nhiệm thờ ơ. Ngay cả việc cho phép quảng cáo ngoài thành xe và trong xe bus để giảm bớt gánh nặng ngân sách, đến nay cũng chẳng được thực hiện bởi nhiều quan điểm khác nhau.

Theo các DN, để chủ trương mua xe bus mới, trong đó có xe bus sử dụng nhiên liệu sạch sớm được triển khai và triển khai có hiệu quả, thành phố cần sớm có cơ chế hỗ trợ cho DN. Đây không chỉ là giải pháp cùng DN vận tải hành khách bằng xe bus chia sẻ gánh nặng chi phí nhiên liệu, mà còn người dân đi xe bus được thưởng thức loại hình xe bus mới: sạch, văn minh, thân thiện.

(Theo Nguyễn Thành // Diễn đàn doanh nghiệp)